हराएको साथी (कथा)

                                                                                                                    –  श्रेष्ठ सत्य
“ओइ काले उठ अब, कति सुति रा, तिमी ?” हर विहान शंकर मेरो कोठामा आएर मलाई यसरी नै ब्युँझाउने गर्दथ्यो । शंकर एकाबिहानै आफ्नो सुरुवालको गोजीभरि भुटेको मकै भटमास हालेर चपाउँदै मेरो कोठामा आउने गथ्र्यो । म उसलाई भन्ने गर्थें “ह्या एकछिन सुत न तँ पनि, आइज ।” “ए अल्छि, कुम्भकर्ण, त्यहाँ कक फाइटमा बजारका केटाहरुले हामीलाई हराउन लागिसके तँ भने अझै सपनामै मस्त होइन ? खुरुक्क उठेर गोजीमा भुटेको मकै थोरै अनि धेरै भटमास हाल अनि हामी हिंडिहाल्ने, तिनीहरुसँग भिड्न ।” मलाई शंकर यसरी नै हर बिहान उठाएर लिएर हिंड्थ्यो । अनि आमाले खाना खान नबोलाएसम्म हामी विभिन्न खेल खेल्नमा व्यस्त रहन्थ्यौं । उसको नाम शंकर भए पनि हामीहरु सबै उसलाई “ड्वाकु बाबु” भनेर बोलाउने गथ्र्यौं । त्यसो त हामी साथी साथीहरुबीच वास्तविक नाम भन्दा पनि बिनामले नै एकार्कालाई बोलाउने चलन थियो । बिनाम पनि एकवटा मात्र हुन्थेन, कतिपय साथीहरुको त १०, १२ वटासम्म पनि बिनाम हुने गर्दथ्यो । कयौंपटक त बिनामकै कारण पनि साथी साथीबीच झगडा पनि भइरहन्थ्यो ।
खेल्दा खेल्दै आमाले खाना खान बोलाउन थालेपछि स्कूल जानुपर्ने भयले मुटु फुलेर आउँथ्यो । अनि म लगायत शंकर, पूर्ण, खड्गे आदि साथीहरु स्कूल नजानका लागि उपयुक्त बहाना सोच्नतिर लाग्थ्यौं । कयौं पटक हाम्रो बहानाले काम पनि गथ्र्यो भने धेरैपल्ट त हामी हार्दै स्कूल जानुपर्ने हुन्थ्यो । हामीलाई घरदेखि स्कूलसम्म पु¥याउन हाम्रो अभिभावकले हाम्रो ठूलै प्रतिरोधको सामना गर्नुपर्ने हुन्थ्यो । शंकर आदि साथीहरु स्कुलको गेटबाट भित्र पसेपछि बिस्तारै स्कूलको दैनिक क्रियाकलापमा सहभागी हुन्थे भने म भने आमालाई पनि मसँगै कक्षामा बस्न जिद्दि गर्दै रुन्थें । आमा सधैं मेरो आँखा छलेर कुन बेला घर जानुहुन्थ्यो मैले पत्तै पाउँदिनथें । बेलुकी स्कूल छुट्टि भएपछि म घर पुगेर किताबको झोला फ्याँकेर खाजा खाई नसक्दै शंकर पूनः मलाई बोलाउन आइपुग्थ्यो । त्यसपछि हामी कहिले पाखलतीको पोखरीमा पौडी खेल्न जान्थ्यौं, कहिले मन्देश्वरीमा सुतुतु खेल्न त कहिले अमला टिप्न मलेपुसम्म पनि पुग्ने गथ्र्यौं । बेलुकी घर पुगेर आँत्तिंदै होमवर्क गरिभ्याएर सुत्न हतारो हुन्थ्यो हामीलाई ।
शंकर र मेरो घर जोडिएको थियो । त्यसताका दोलखा बजारमा सबैभन्दा पुरानो र ठूलो घर हाम्रो नै थियो । त्यसै घरको ठूलो आँगनमा खेल्नको बदला हामी आसपासको जंगल, चउर र नदि, खोल्सामा घुम्न र खेल्न रमाउँथ्यौं । वरपरका केटाकेटीहरु खेल्न हाम्रो आँगनमा आउँथे भने म र शंकर भने कता कता पुग्थ्यौं । यसरी प्रकृतिसँग खेल्नमै हामीलाई सा¥है आनन्द लाग्ने गर्दथ्यो । प्राय शनिबारको दिन नुहाउनका लागि अन्य साथीहरु नजिकैको राइती या वतिचामा भीड लाग्न जान्थे भने म र शंकर नुहाउनका लागि कहिले प्वाटाँगा, कहिले चाथली, कहिले दोल्ती खोला त कहिले सुष्पासम्म पनि पुग्ने गथ्र्यौ । हामी नुहाएर घर फर्किंदा साँझ परिसकेको हुन्थ्यो । बिदाका दिनहरुमा पनि हामी कहिले चरिकोट जाने बाटै बाटो हिंडेर दोलखा र चरिकोटबीचको जंगलमै खेलेर बस्थ्यौं त कहिले माथि रिजरभ्वायरसम्म पुग्थ्यौं, कयौंपटक हामी दुइजना कालिन्चोक र सुन्द्रावती जाने भनी जान्थ्यौं र बीचमा बाटो नचिनेर फेरि घरतिर फिर्ता हुन्थ्यौं ।
शंकर आफ्नी आमा र एक भाइको साथमा बस्थ्यो भने उनको दुइटै दिदीहरुको विवाह भइसकेको थियो । शंकरको बुबा भने भारतमा काम गर्नुहुन्थ्यो भन्ने गर्थे । हामी दुइजना यसरी घुमिरहँदा शंकर कहिलेकाहीं अचानक निकै चिन्तित हुन्थ्यो र ऊ भन्ने गथ्र्यो – “काले, मलाई हाम्रो यो दोलखाको समाज र यहाँका मान्छेहरुसँग त वाक्क दिक्क लाग्छ तर यो ठाउँ र तिम्रो भने सा¥है मायाँ लाग्छ । तिमी र यो ठाउँलाई छाडेर बाँच्नुप¥यो भने म त पलपल मर्छु होला ।” शंकर सानै भए पनि कहिलेकाहीं पाको कुरा गथ्र्यो, उसको त्यस्तो कुराले मेरो बाल्यमस्तिष्कमा पनि छुट्टै प्रकारको छाप पर्ने गथ्र्यो । म उसलाई भन्ने गर्थे , “ड्वाकुबाबु, तिमी किन यस्तो कुरा गर्छौ, तिमी किन यो ठाउँ र मलाई छाड्ने कुरा गर्छौ, त्यस्तो दिन पनि यो धर्तीमा कहिल्यै आउला र ?” ऊ गम्भीर भएर मलाई भन्ने गथ्र्यो – “तिमी कसैलाई नभन्ने भए यौटा कुरा म तिमीलाई भन्छु, हामीलाई बाबाले इण्डियामा बोलाइराख्नुभएको छ तर आमा अहिलेसम्म मान्नुभएको छैन नि । ” यही कुरा शंकर हरेक एक दुइ महिनामा फेरि फेरि दोहो¥याइरहन्थ्यो । शुरु शुरुमा शंकरको कुरा सुन्दा म चिन्तित हुन्थें, शंकर बिना मेरा दिनहरु कस्ता हुने होलान् भन्ने सोचेर म एक्लै बस्दा सधैं टोलाइरहन्थें तर शंकरले यस्तो कुरा दोहो¥याइरहँदा, शंकरको आमाले जुनसुकै हालतमा पनि उसको बुबाको प्रस्ताव स्वीकार्नुहुन्न भन्ने कुरामा म ढुक्क हुँदै गइरहेको थिएँ ।
शंकरको बुबा कस्तो होला भनेर मलाई जहिल्यै देख्न मन लाग्थ्यो । उहाँ कहिले काहीं घर आउने भए तापनि मैले कहिल्यै उहाँलाई देख्ने मौका पाइनँ । शंकरलाई म जहिल्यै जिस्काउँथें “ तिमी मलाई आफ्नो बाबा कहिले देखाउँछौ ?” भनेर । ऊ पनि “बाबा आउने बित्तिकै म तिमीसँग भेट गराउँछु” भनेर खुशीका साथ भन्थ्यो । दशैं भर्खरै सकिएको थियो, खड्गजात्रा (दशैंको एकादशी) सकिएको एक दुइ दिन पछि शंकर र म अम्बा टिप्न भनी तामाकोशीतर्फ जाँदै थियौं । बाटोमा शंकरले मलाई बाबाले ल्याएको भनेर २ वटा सुन्दर मिठाइहरु दिएको थियो । मैले खुशी हुँदै भनेको थिएँ “ए त्यसो भए भरे तिम्रो बाबालाई भेट्ने है त ?” शंकरले भुइँतिर निहुँरिंदै भनेको थियो – “उहाँ त फर्किसक्नुभयो ।” “फर्किसक्नुभयो रे ? तिमी गफ नलगाऊ न, तिमीले नै आउने बित्तिकै मलाई तिम्रो बाबा देखाउँछु भनेको होइन ?” मैले आक्रोश र आश्चर्य एकैपटक पोखेको थिएँ शंकरसँग । “त्यो त हो तर....” शंकर अन्यौलमा थियो । “ के तर ? तिम्रो बुबालाई म खान्न त ?” म झर्केको थिएँ । शंकर अँधेरो मुख पारेर बोलेको थियो “खान्छौ भनेर होइन, उहाँले कसैलाई भेट्न मिल्दैन रे । तिमीले कसैलाई नभन्ने भए मात्र म तिमीलाई यो कुरा गर्छुु ।” मैले बाचा गरे पछि उसले भनेको थियो “मेरो बुबालाई हाम्रो आफ्नै मान्छेहरुले झूटा मुद्दामा फँसाएका छन् रे त्यसैले प्रहरीले उहाँलाई खोजेको खोज्यै छन् रे । त्यसैले उहाँले कसैलाई भेट्न मिल्दैन रे । उहाँ हिजो राति लुकिछिपी घर आएर आज बिहानै फर्किसक्नुभयो । ” मैले शंकरले भनेको सबै कुरा नबुझे पनि उसको बुबाले कसैलाई भेट्न नमिल्ने रहेछ भनरे बुझें । शंकरले त्यसै क्रममा बताएको थियो कि उसको बुबा कुनै पनि हालतमा दोलखामा आउन नमिल्ने भएकोले परिवार साथमा रहनका लागि उनीहरु नै भारततर्फ जानुपर्ने हुनसक्थ्यो कुनै पनि बेला ।
त्यस दिन देखि नै शंकरलाई मैले कुनै पनि दिन छोड्नै पर्ने अवस्थाको कल्पना गर्न थालेको थिएँ । म उसलाई बेलाबेलामा सोध्थें
“ड्वाकुबाबु, केही गरी तिमी मलाई छोडेर जानै प¥यो भने के गर्ने होला ? ”
“एक त त्यस्तो अवस्था नै आउँदैन यदि आइहाल्यो भने म तिमीलाई पनि साथै लगेर जान्छु, हुन्न ?” शंकर सहजै यस्तो उत्तर दिन्थ्यो । म शंकरसँगै आफू पनि भारत गएको कल्पनामा हराउन पुग्थें । तापनि दोलखा भन्दा सुन्दर ठाउँ संसारमा कतै पनि होला भन्ने हामी दुवै जनालाई लाग्दै लाग्दैनथ्यो । शंकर भन्ने गथ्र्यो “हामी ठूलो भए पछि तिमी र म, यहाँ होइन, यी मानिसहरु कोही नभएको तर आसपासको रमाइलो ठाउँ शैलुङ या कालिन्चोक, टुटानको वरपर या गौरीशंकरको आसपास कतै हामी छुट्टै घर बनाएर बस्ने ल ?” म शंकरको हो मा हा मिलाउँथें । यसरी नै शंकरसँग बस्दा, खेल्दा, डुल्दा समय कसरी बित्छ पत्तै हुँदैनथ्यो । शायद अन्य साथीहरु र छिमेकीहरु हामी दुइजनाको मित्रता देखेर इष्र्याले जल्थे पनि होलान् तर त्यतातिर ध्यान दिने हामीलाई फुर्सदै भएन । यसरी नै समय बितिरहेको थियो, हामी बढ्दै गइरहेका थियौं र जेनतेन पास गरेर भए पनि हामी कक्षा पाँचमा पुगिसकेका थियौं ।
फागु पूर्णिमाको अघिल्लो रात धेरै अबेरसम्म होली खेलेर भोलिपल्ट बिहानै सबैजना जम्मा भएर होली खेल्ने बाचा गर्दै छुटेको शंकरलाई भोलिपल्टदेखि मलाई एकाबिहानै बोलाउन कहिल्यै आउनु परेन । त्यही रात हाम्रो र हाम्रो घरसँगै जोडिएको शंकरको घर पनि जलेर हाम्रै आँखाको अगाडि खरानीको थुप्रोमा परिणत भएको थियो । त्यस रातको दुइ बजे देखि नजिकैको घरेलुको प्रांगणमा बसेर निरिह भई आगोमा दनदन जलिरहेको आफ्नो घरतर्फ टुलुटुलु हेरिरहँदा मैले मेरो र शंकरबीचको मित्रता र सँगै बुनिएका सारा सपनाहरु पनि त्यही आगोमा स्वाहा भएको त अनुमान पनि गरेको थिइन ।
वर्षौदेखिको हाम्रो बासस्थान खरानीमा परिणत भए पछि हामी मावलीमा गएर बस्न थाल्यौं भने शंकरको परिवार त्यसको ४, ५ दिन पछि नै भारततर्फ लागे भन्ने सुनियो । त्यसै रात नै शंकर र मेरो मिलनको अन्तिम रात रहेछ । त्यसपछि शंकरको र मेरो कहिल्यै भेट भएन । म कक्षा आठमा पढिरहँदा शंकर २ दिनका लागि दोलखा आएको रहेछ तर ऊ मलाई नभेटिकनै फर्किसकेको रहेछ मैले यो खबर थाहा पाउन्जेल । त्यसैगरी मैले काठमाडौंमा प्रवीणता प्रमाणपत्र तह पढिरहँदा शंकर आमासँगै एक महिनाका लागि दोलखा आएको रहेछ सोही बेला आफ्नो घरबारीहरु सबै बेचेर उनीहरु फेरि पनि भारत फर्केका रहेछन् । दशैंको बिदामा कलेज छुट्टि भएर दोलखा जाँदा मैले यो खबर पाएको थिएँ । त्यसपछि शंकरको केही अत्तोपत्तो पाउन सकिन ।
मलाई लाग्छ शंकरले त सायद मलाई बिर्सिसक्यो होला तर शंकरलाई सम्झेर मलाई भने अझै पनि बेलाबेलामा त्यही बाल्यकालमा फर्किन मन लाग्छ ।
दोलखा, नेपाल
हाल,
बेलायत

गजल

                 
                               – श्रेष्ठ सत्य

सबैले ठान्न थाले आफैंलाई नरेश, प्रभु ।
भताभुङ्ग, लथालिङ्ग भयो मेरो देश, प्रभु ।।

कुर्शी – कपर्दी खेलमै नेताहरु व्यस्त भए,
राजनीतिलाई बनाए जुवा र चेस, प्रभु ।

नियम र कानून भन्ने कहाँ छ र खै यहाँ ?
हत्याराहरुकै छ मोजमस्ती र यश, प्रभु ।

एकता र विश्वासका कुराहरु कहाँ गए ?
आफू, आफूबीचै धेरै इष्र्या अनि द्वेष, प्रभु ।

गर्न अझै पनि सकिन्छ सबै हामी जाग्यौं भने,
देशप्रेमीले कदापि खाँदैनन् हरेश, प्रभु ।

एक भए सबै हामी सच्चा देशप्रेमीहरु,
देशमा धमिरा कोही रहँदैनन् शेष, प्रभु ।

अबेर कति नगरी कम्मर कसे सबैले
बनाउन सकिन्छ नेपाल धेरै वेश, प्रभु ।

दोलखा, नेपाल
हाल, बेलायत ।

गजल

                                      – श्रेष्ठ सत्य

सांसारिक मायाँदेखि अत्ती नै थाकिसकें ।
जीवनको गाडिलाई मृत्युतिरै हाँकिसकें ।।

शरिरसँगै यसै धर्तीमा छाडेर जानैपर्ने,
मिथ्या धनको पछि लाग्ने बानी त्यागिसकें ।

अलग छैन केही पनि त्याग र प्राप्तिमा,
संसारको दुख सुख धेरै नै चाखिसकें ।

नातागोता, आफन्त क्षणभरकै मात्र सारा,
सधैंको साथी मैले परमात्मा ताकिसकें ।

पर्दिन विचारको काल्पनिक खेलमा अब
चेतनाको ज्योतिले मनलाई ढाकिसकें ।

चाहिन्न कसैको शिक्षा दीक्षा पनि मलाई,
आफ्नै अनुभवले म त अत्ति पाकिसकें ।

सपना, भावना हो, नआऊ अब वरिपरि
सत्यलाई घरमा सदालाई डाकिसकें ।

दोलखा, नेपाल
हाल, बेलायत

गजल

                                            – श्रेष्ठ सत्य

जति खाए पनि हराएन यिनको भोक हरे ।

कुर्शी नपाउने बित्तिकै कत्रो पो शोक हरे ।।

मुख्य काम थाँती राखी सत्ताखेलमा अल्झिने,

तिम्रो चालादेखि जिब्रो टोक्छन् सबै लोक हरे ।

महिना र वर्ष गर्दै बित्ने भए युग पनि,

संविधान लेख्ने कामलाई ठान्छन् जोक हरे ।

महल र गाडी मात्र जप्छौ किन यतिविधि ?

देश र जनता पनि कहिले त घोक हरे ।

के हेरी बस्छौ हे नेपाली जनताहरु सारा,

यिनका छातीमा अब त बज्र ठोक हरे ।

दोलखा, नेपाल

The victim of Descrimination

विभेदको शिकार     (कथा )

म आज के गर्दैछु ? मेरो जीवनमा यस्तो असोचनीय परिवर्तन कसरी आयो ? दोष शायद मेरै थियो होला । मलाई त थाहै थिएन, हाम्रो देश नेपालमा नेपालीहरु मात्र नभई त्यस भित्र पनि केबल जन्मकै आधारमा मात्र ठूला र साना मान्छेहरु पनि छन् भनेर । जसको स्थान उसको काम र व्यवहारको आधारमा नगरिएर ऊ जन्मेको गर्भको आधारमा तय गरिन्छ । यो अवैधानिक र अवैज्ञानिक प्रणाली आधुनिक नेपालमा अझै पनि विद्यमान छ भन्ने कुरो मलाई त पत्तै भएनछ । नेपालबाटै नर्सिङसम्मको अध्ययन काठमाडौंमै बसेर पढेको भए तापनि नेपालमा जातभातको छुवाछुतको अमानवीय चलन अझै पनि जिउँदो छ भन्ने कुरो मलाई त थाहै थिएन । मलाई आश्चर्य त यस कुरामा लाग्दछ की शिक्षित, सभ्य र आधुनिक भनाउँदो मेरै परिवार पनि यस अन्ध विभेदलाई हृदयदेखि नै अंगाल्छन् भनेर । किन उनीहरुले एक स्वस्थ, स्वच्छ अनि पढेलेखेको, सबल र सक्षम व्यक्तिलाई पनि आफ्नो ज्वाइँको रुपमा स्वीकार्न तयार भएनन् केबल उसको नामको पछाडि झुण्डिएको थरको कारण ? यो प्रश्न मेरो मानसपटमा बारम्बार खेलिरहन्छ ।

बेलायतको मध्य लण्डन अवस्थित कलेजमा डिप्लोमा पढ्न गएको दिनदेखि नै कवि परियारसँग मेरो नियमित देखभेट हुन थालेको थियो । हँसिलो, सहयोगी र मिजासिलो स्वभावका कारण कक्षामा शिक्षकदेखि अन्य साथीहरु सबैका माझ ऊ अत्यन्तै प्रिय थियो । मैले कविलाई लिएर कुनै पनि रंगीन सपनाहरु बुन्न थालेको थिइन नि । त्यसबेला त मेरो एउटै लक्ष्य थियो कि जसरी पनि स्नातकोत्तर उत्तीर्ण गरेपछि मात्र प्रेम र विवाहको बारेमा सोचौंला भन्ने । मेरा बुबा आमा र एक मात्र दिदीले पनि मलाई सदैव पढाइमा नै केन्द्रित रहने प्रेरणा दिनुहुन्थ्यो । तर विस्तारै मलाई पनि लण्डनको हावाले छुन थालेछ क्यारे । लण्डन गएको छ महिनाभित्रै आफूले चिनेका जति प्राय सबैजसो साथीहरु गर्लफ्रेण्ड र ब्वायफ्रेण्ड बनाई जोडी जोडीमा बाँधिइसकेका थिए । त्यस्तैमा मलाई मात्र एक्लै एक्लै रहन कठिनाइ महशूस हुँदै गएको थियो । विदेशको ठाउँमा आफ्नो भन्ने कोही नभएको र आफ्नो दुख सुख बाँड्नका लागि पनि मैले कसैको आवश्यकताको महशूस गरेको थिएँ । यसै वातावरणको प्रभावमा परेर हो या साँच्चै प्रेममा परेर हो, कविले एक दिन मलाई प्रेम प्रस्ताव राखेको थियो । कविले मरिहत्ते गरेर मेरो पछि लाग्न थालेको र आफूलाई पनि कसैको आवश्यकताको महशूस भएको अवस्थामा मैले उसको प्रस्तावलाई स्वीकारेको थिएँ । यसरी लण्डन पुगेको एक वर्ष पनि पूरा नहुँदै म पनि कसैको प्रेममा परिसकेको थिएँ । केही समयपछि नै हामी दुवैजना सँगै बस्न थालेका थियौं ।

म लण्डन गएको एक महिना जति समय पछि काठमाडौंबाट मेरै एक छिमेकी दाइ पनि लण्डन आउनुभएकोे थियो । उहाँलाई मैले कविसँग पनि परिचय गराइदिएको थिएँ । उहाँलाई मैले कवि र मेरो सम्बन्धको बारे पनि बताइदिएकी थिएँ । त्यतिन्जेलसम्म मैले आफ्नो घरतिरको कसैलाई पनि आफ्नो प्रेम सम्बन्धको बारेमा पत्तो दिएको थिइनँ नि । कविसँग परिचय गराइदिएको बेलुकीपख दाइले मलाई फोन गरेर भन्नुभएको थियो – “रिना, कवि र तिम्रो प्रेम सम्बन्ध लण्डन बसुन्जेलको टाइम पास मात्र त होला नि, होइन ?” छिमेकी दाइको यो प्रश्नले मलाई पगली तुल्याएको थियो । मैले उहाँलाई झर्कंदै भनेको थिएँ – “दाइ, हजुरले के भन्नुभएको त्यस्तो ? हामी जहाँ पुगे पनि नेपाली हौं नि, हामी पश्चिमीहरुले जस्तो प्रत्येक औंशी र पुर्णिमामा प्रेमी वा पति फेर्न सक्दैनौं नि । मैले त कविलाई मेरो एक प्रेमी मात्र नभई मेरो जीवनसाथीकै रुपमा स्वीकारिसकेको छु । ऊ विनाको जीवनको त म कल्पना पनि गर्न सक्दिन नि ।” दाइले मलाई फेरि सम्झाउनुभएको थियो – “तिमी मलाई अन्यथा नठान, रिना, कवि राम्रो, भरपर्दो र विश्वासिलो केटो हो भन्ने कुरामा मलाई रत्तिभर पनि शंका छैन तर तिम्रो यो सम्बन्धलाई तिम्रो परिवारले कुनै पनि हालतमा स्वीकार्दैनन् भन्ने कुरा पनि स्पष्ट छ । किनकी तिमी छेत्री हौ र कवि दमाइ हो । पानी चल्नेसम्मको जात भइदिएको भए खोइ कुन्नि तर पानी नै नचल्ने जातलाई उनीहरुले कदापि स्वीकार्ने छैनन् । यसतर्फ पनि विचार पु¥याऊ है केटी । ”

“जातपातको कुरा त मैले कथा, फिल्म र टेलिफिल्महरुमा मात्र पढेको र देखेको थिएँ । के त्यो यस एक्काइसौं शताब्दिमा पनि अझै अस्तित्वमा छ र मेरो देशमा ? अनि मेरा सभ्य, शिक्षित र समझदार परिवारले यो अन्धविश्वासी र अवैज्ञानिक जातपातको प्रणालीमा विश्वास गर्लान् र दाइ ?”

“तिमी आफ्ना बुबा आमा र परिवारप्रति यस कुरामा भर नपर । मैले तिम्रा जस्ता धेरै शिक्षित आमा बुबाहरु देखेको छु । उनीहरु सर्टिफिकेटले मात्र शिक्षित कहलिएका हुन् वास्तवमै शिक्षा र ज्ञान पाएर नै भएका होइनन् ।” दाइ आफ्नो कुरामा निश्चिन्त हुनुहुन्थ्यो ।

दाइको कुरालाई मैले केही महत्व दिइनँ, महत्व दिन आवश्यक पनि ठानिनँ । मेरा परिवारले कविलाई शुरुमा नस्वीकारे पनि पछि स्वीकारिहाल्नुहुन्छ भन्ने कुरामा म ढुक्क थिएँ किनकी उनीहरुले आफ्नी छोरीलाई वास्तवमै मायाँ गर्छन् भने उसको इच्छा र चाहनालाई अवश्यै सम्मान गर्लान भन्ने मलाई लागेको थियो ।

त्यसै साता मैले मेरो अमेरिका रहनु हुने दिदीको प्रतिक्रिया जान्नको लागि उहाँलाई भनेको थिएँ – “दिदी यहाँ मलाई एकजना केटाले मलाई मन पराएर प्रेमप्रस्ताव राखेको छ तर मैले उसलाई केही भनेको छैन नि किनकी ऊ हाम्रो जातको होइन ।”

दिदीले कविको जातको बारेमा थाहा पाउने बित्तिकै मलाई भन्नुभएको थियो – “रिना, कविको प्रस्तावलाई स्वीकार्ने कुरै हुँदैन नि । केही गरी त्यसो हुन गयो भने ठूलै अनर्थ हुन जानेछ, तिमीलाई थाहै छ हाम्रो बाबाको स्वास्थ्य स्थिति, उहाँलाई हर्ट एटेक हुनेछ । त्यसैले मेरी बहिनी तिमी कविको बारेमा सोच्न पनि नसोंच, प्लीज ।”

“दिदी, हजुर पढेलेखेको अनि अमेरिकाको वातावरणमा राम्रैसँग भिजिसक्नुभएको मान्छे पनि यस्तो जातपातको कुरामा विश्वास गर्नुहुन्छ ? कवि असल छ, राम्रो छ, मेहनती, बुद्धिमान अनि इमान्दार छ भने उसमा व्यक्तिगत रुपमा के कमजोरी छ र ?” मैले दिदीलाई प्रश्न गरेको थिएँ ।

“बरु अरु सबै कमजोरीहरु स्वीकार्न सकिन्छ तर कविको जातलाई स्वीकार्न सकिंदैन । मेरी बहिनी तिमी अझै बच्चै छौ, तिमी कुरा बुझ्ने कोशिस गर । भावना र आदर्शमा बगेर केही फाइदा छैन, तिमी यथार्थको धरातलमा उभिएर हेर ।” दिदीले निकै बेरसम्म मलाई सम्झाउनुभएको थियो टलिफोनमै ।

दिदीको कुराले म एकछिन सोंच्न बाध्य भए पनि म कविलाई कुनै पनि हालतमा छाड्न सक्दिनथें ।

दिदीले यो कुरा थाहा पाएदेखि नै मलाई मेरो बाँकी अध्ययन पूरा गर्नका लागि भनी अमेरिका नै आउने दवाव दिन थाल्नुभयो । दिदीले मलाई मेरोे सम्बन्धको बारेमा परिवारलाई केही थाहा दिएको छैन भने पनि मलाई घरबाट पनि बारम्बार अमेरिका नै गएर पढ्ने  सुझावहरु आउन थाले । बेलायतमा एक्लै बस्नुभन्दा अमेरिकामै दिदी बहिनीसँगै भए आपसमा धेरै भरथेग हुने र परिवारलाई पनि ढुक्क हुने कुराहरु बताउन थाले । मेरा सबै परिवारको तारन्तारको दवाव अनि बेलायतमा विद्यार्थीको लागि अत्ती कडा नियम लागू भएर निकै कठिनाइँ भएको बेलामा मैले अन्ततः अमेरिका जाने नै निर्णय गर्न विवश भएँ ।

मेरो अमेरिका प्रस्थानको लगत्तै कविले पनि अमेरिका जानका लागि प्रक्रिया थाल्ने निर्णय गर्दै तत्कालका लागि हिथ्रो विमानस्थलबाट म अमेरिकाको लागि उडेको थिएँ । जीवनसाथीको रुपमा स्वीकारिसकेको कविलाई एक्लै बेलायतमा छाडेर अमेरिका पुगेको मलाई कविको यादले दिनरात नराम्ररी सताएको थियो । ऊ विनाका हरपल हरक्षण मलाइै रित्तो रित्तो लागिरहन्थ्यो । म दिदी नभएको मौका पारेर कविलाई सम्झी रोइरहन्थें ।

म अमेरिका पुगेको दुइ महिना पुग्न लाग्दा कविले पनि अमेरिकामा अध्ययनको लागि विद्यार्थी भिसा पाएको थियो । यो कुरा मेरो दिदीलाई थाहा नहुनु पर्ने हो । म भने अधैर्यपूर्वक कवि अमेरिका आउने दिन गनेर बसिरहेको थिएँ । यस्तैमा अचानक नेपालमा बुबाको स्वास्थ्य एकदमै बिग्रेर उहाँलाई अस्पतालको सघन उपचार कक्षमा उपचारको लागि राखिएको छ भन्ने खबर पाएपछि दिदी र म आँत्तिंदै तुरुन्तै नेपाल जानुपरेको थियो ।

हामी दुई बहिनी नेपाल पुग्दा बुबाको स्वास्थ्यस्थिति सुधारोन्मुख अवस्थामा थियो । उहाँलाई हृदयाघात भएर पनि समयमै अस्पताल पु¥याएकोले त्यस्तो अप्रिय घटना घट्न नपाएको रहेछ । म नेपाल आउने थाहा पाएर मेरो दिदीकै सल्लाहमा मेरा बुबा, आमा र आफन्तजनले सोही मौका पारेर मेरो विवाह गरिदिनका लागि केटा पनि खोजेर ठिक्क पारिसकेका रहेछन् । यसबारे मलाई त केही पनि थाहा थिएन । मैले लाख प्रयास गर्दा पनि त्यसलाई इन्कार गर्न अनि कविसँगको प्रेमलाई जीवन्तता दिन सकिनँ । मेरा परिवारजनको व्यापक दवाव र बुबाको स्वास्थ्यस्थितिको अगाडि म एक अवलाको केही जोर चलेन र म विवश भई जिउँदो लाश झैं बनी मन मुटुभरि कविलाई सजाउँदै एक अन्जान अजनवी व्यक्तिको गलामा वरमाला पहि¥याइदिन पुगेको थिएँ ।

कवि मलाई पच्छ्याउँदै अमेरिका पुगेको थियो । म भने नेपाल पुगेर वैवाहिक जीवनको शुरुवात गर्दै थिएँ । मैले कविलाई सम्पर्क गर्ने हिम्मत जुटाउन सकिनँ भने मैले उसलाई आफ्नो मनमस्तिष्कबाट निकाल्न पनि सकिनँ । विवाहपश्चात म मेरो पतिसँग नेपालमै रहने भएँ भने दिदी मात्र एक्लै अमेरिका फर्किनुभयो । नेपालमा मैले पूर्ववत् नर्सिंङ पेशा नै अपनाउन थालें एक सरकारी अस्पतालमा । त्यस्तै छ महिना पछि एक दिन म रात्री ड्युटीमा रहेको बेला आकस्मिक उपचार कक्षमा मोटरसाइकल दुर्घटनामा परेको लाश आइपुगेको थियो । जसको अनुहार र टाउको क्षतविक्षत भएर चिनिनसकिने भएको थियो । प्रहरी छानविनको क्रममा उक्त लाश कवि परियारको भन्ने पत्ता लाग्यो । दुर्घटनाको कारण थियो – अत्याधिक मदिरा सेवन गरेर मोटरसाइकल चलाउनु । कविले चलाएको मोटरसाइकल सोझै सडक छेउको विजुलीको खम्बामा ठोक्किन पुग्दा कविको सो हालत भएको थियो ।

मैले जानेसम्म कविमा धुम्रपान र मध्यपान केहीको पनि अम्मल थिएन । ऊ सुपारी समेत खाँदैनथ्यो । केही समयपछि नै कविको परिवार पनि अस्पताल आइपुगिसकेको थियो । उनीहरुका अनुसार तीन महिना अघि नै कवि अमेरिकाबाट नेपाल फर्केको थियो । उसको मानसिक अवस्था ठिक थिएन । उसमा विस्तारै जाँड रक्सी र चुरोट सेवन गर्ने बानी बढ्दै गएको थियो । परिवारसँग घुलमिल नगरी एक्लै एक्लै रहने गर्दथ्यो । ऊ उदास, निराश देखिन्थ्यो, मानौं विशाल पीरको भारी बोकेर बाँचिरहेको छ । उनीहरुले अनेक प्रयास गर्दा पनि कविले परिवारलाई केही पनि भनेन बरु ऊ आफूले आफूलाई सम्हाल्ने प्रयास भने गरिरहन्थ्यो । यस्तैमा कविको यो दुर्घटना हुन पुगेको थियो ।

कविको बारे यो कुरा सनिरहँदा मलाई त्यहाँ उभिन कठिन कठिन महशूस भएको थियो । मलाई अचानक भुइँमा लडुँला जस्तै भयो । म विस्तारै भित्ताको सहारा लिंदै नजिकैको कुर्सीसम्म पुग्न भ्याएको थिएँ । मेरो चारैतिर त्यो उज्यालो वातावरणमा पनि मेरा लागि अन्धकारको साम्राज्य फैलिएको थियो । मलाई ग्लानि र अपराधबोधले जलाउन थाल्यो । मैले कविको त्यो हालत हुनुमा मध्यपानको नभई मेरो आफ्नै दोष देखें र आफूलाई कविको हत्याराको रुपमा देख्न थालें । कविले मेरो लागि के गरेन ? बेलायतबाट अमेरिका गयो, अमेरिकाबाट नेपाल फर्कियो र अन्ततः मध्यपानको कुलतमा फँसेर आफ्नो ज्यानै समेत गुमायो ।

कविकै याद र चोखो प्रेम संगालेर अन्धविश्वासी समाज र परिवारलाई मनमनै तिरस्कार गर्दै बाँकी जीवन गुजार्न म बाध्य छु ।

–             श्रेष्ठ सत्य

दोलखा, नेपाल

हाल

बेलायत